Post to nie tylko dobrowolne powstrzymywanie się od „zabaw hucznych” i spożywania niektórych pokarmów (np. słodyczy, mięsa, alkoholu), to także czas refleksji, który kiedyś regulowany był przez zwyczaje i święta religijne wyznań, począwszy od katolicyzmu i prawosławia, poprzez judaizm, protestantyzm, na islamie skończywszy. Każdy system religijny przywiązywał ogromną wagę do oczyszczenia fizycznego i duchowego poprzedzającego oczekiwanie na wielkie święta. Kuchnia staropolska przystosowała dania do okresu Wielkiego Postu oraz do kończącej adwentowe oczekiwanie wigilii, na której – zgodnie ze zwyczajem – podajemy dwanaście postnych potraw, między innymi: barszcz z uszkami (biały żur, zupa grzybowa lub rybna), kapusta z grochem lub grzybami, karp smażony, karp w galarecie, kluski z makiem, pierogi z kapustą, kasza z suszonymi grzybami, fasola ze śliwkami, kompot z suszonych owoców i zależnie od regionu: kutie, kulebiaki, makiełki…